Người ta có thể phất lên chỉ sau một đêm nhờ vào trầm hương. Thế nhưng cũng không ít người phải bỏ mạng vì nó trong những chuyến hành trình tìm trầm ở nơi “rừng thiêng nước độc”.
Đã ngàn đời xưa, trầm hương vẫn được xem một loại “vàng trong lòng núi rừng”
Vậy trầm hương là gì mà lại khiến cho các phu trầm nhiều khi phải liều mạng tìm kiếm? Bài viết này chúng tôi sẽ lý giải một số thắc mắc về công dụng, phân loại, cách nhận biết và lưu ý khi sử dụng trầm hương. Mời các bạn đón đọc!
Mục Lục
Trầm hương là gì?
Trầm hương chính xác hơn là gỗ trầm hay gỗ lô hội. Ngoài ra, trong dân gian người ta còn gọi trầm bằng nhiều tên gọi khác. Ví dụ như Kỳ nam, Trà hương, Dó bầu, Trầm gió.
Việt Nam là nước có lượng gỗ trầm hương khá lớn
Trong nghiên cứu khoa học người ta thường gọi loại gỗ này là Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte. Cũng theo đó trầm hương là tên gọi chung của nhánh thực vật của họ nhà Dó. Họ này gồm có tất cả 15 loại cây.
Chiều cao trung bình mỗi cây đạt từ 6m đến 20m, lá dài 5-11cm có bề rộng ngang 2 – 4cm. Hoa có màu xanh ngả sang vàng. Quả của những loại cây này thường dài khoảng 2.5-3cm.
Bên cạnh đó, trầm hương còn được định nghĩa là lượng tinh dầu kết tinh trong thân gỗ của cây Dó Bầu. Quá trình này đặc biệt đến nỗi cho đến tận ngày nay giới khoa học vẫn chưa nắm bắt được quy luật của quá trình kết tinh và tạo thành trầm.
Loại cây gỗ có chứa nhựa trầm hương hay mọc ở những khu rừng già ở nhiều vùng trên thế giới. Việt Nam là nước có lượng gỗ trầm hương khá lớn.
Trong đó, tập trung nhiều nhất tại một số tỉnh thuộc miền trung như Hà Tĩnh, Nghệ An, Huế, Đà Nẵng, Bình Thuận,… Cho đến tận tỉnh ở phía nam Kiên Giang.
Dù vẫn còn đôi chút bất đồng trong việc lý giải về sự hình thành của trầm hương. Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu đều khẳng định rằng trầm có thể bắt đầu được tạo thành từ lúc cây Dó Bầu bị thương.
Khi đó, lượng tinh dầu trong cây sẽ tích tụ để kháng cự lại sự tác động từ bên ngoài. Dần dần chúng bị biến tính và trở thành trầm hương. Khối lượng, kích thước của trầm được tạo thành phụ thuộc vào thời gian và sự tổn thương của cây.
Đặc điểm dễ nhận biết ở những cây gỗ có chứa trầm hương là chúng thường có vẻ ngoài xơ xác. Kèm theo đó là những cục u, các vết xước trên thân, ổ mối.
Thành phần của trầm hương có khá nhiều chất trong đó có 3 chất chiếm tỉ lệ cao nhất. Bao gồm:
- Metoxybenzalaceton 53%
- Benzylaceton 26%
- Tecpen alcol 11%
Ngoài ra, trong trầm còn chứa acid cinamic và một số các dẫn xuất. Tỷ lệ thành phần của từng chất trong các loại trầm hương không hoàn toàn giống nhau. Yếu tố này cũng ảnh hưởng khá nhiều đến giá gỗ trầm hương.
Phân loại trầm hương
Trầm hương đang lưu hành trên thị trường hiện nay được phân loại thành trầm tự nhiên và trầm nhân tạo. Trong đó, loại trầm được hình thành tự nhiên sẽ có giá cao hơn.
Trầm hương tự nhiên là loại trầm hình thành trong những cây Dó Bầu đã chết không có tác động của con người
1. Trầm hương nhân tạo
Trầm hương nhân tạo hình thành do quá trình tác động của con người chứ không phải tự nhiên. Người ta sẽ tiến hành khoan, đục để làm cho cây bị tổn thương.
Việc này nhằm mục đích để cây tiết ra nhiều nhựa hơn rồi hình thành ra trầm. Giá trị của loại trầm này đương nhiên thấp hơn nhiều so trầm tự nhiên.
2. Trầm hương tự nhiên
Đây là loại trầm hình thành trong những cây Dó Bầu đã chết. Quá trình tạo thành trầm diễn ra hoàn toàn tự nhiên, không có bất kỳ tác động nào từ con người.
Vì vậy mà thời gian để trầm được tạo thành thường rất lâu và để tìm kiếm, khai thác cũng rất khó khăn. Mùi hương của loại trầm này vô cùng quyến rũ và khả năng lưu hương thường cực lâu.
Trong trầm hương tự nhiên, người ta lại tiếp tục chia thành 3 loại. Bao gồm Kỳ nam, Trầm hương và Trầm tốc. Chúng tương ứng với trầm loại 1, loại 2, loại 3.
2.1. Kỳ nam
Đây chính là loại trầm có giá trị cao nhất trên thị trường bởi tính quý hiếm. Kỳ nam hình thành từ các vết thương của cây Dó. Trong quá trình hình thành gỗ trầm sẽ tạo ra được 2 phần, gồm kỳ nam và trầm hương. Tuy nhiên, rất ít cây Dó có thể tạo ra được kỳ nam.
Dân trong nghề thường có câu “nhất bạch, nhì thanh, tam huỳnh, tứ hắc”. Bạch, thanh, huỳnh, hắc ở đây là dùng để chỉ 4 loại kỳ nam. Chúng được phân loại ra theo đặc điểm về màu sắc và độ khan hiếm.
- Bạch kỳ: Có sắc trắng gà hơi ngả sang màu xám, vô cùng quý hiếm và cũng có giá cao nhất.
- Thanh kỳ: Có màu xanh xám, giá trị chỉ xếp sau bạch kỳ.
- Huỳnh kỳ: Có màu vàng nâu hơi sẫm, có giá trị cao thứ 3 chỉ xếp sau bạch kỳ và thanh kỳ.
- Hắc kỳ: Có màu đen pha chàm, có giá trị thấp nhất trong 4 loại kỳ nam.
2.2. Trầm hương
Loại trầm này chứa ít dầu, khối lượng thường khá nặng, có vị đắng. Khi trầm sẽ tỏa ra mùi hương rất thơm, khói màu trắng tan nhanh. Trầm hương sẽ được phân cấp từ hạng 1 đến hạng 6, tương ứng với giá trị từ cao xuống thấp.
Trầm hương không quá khan hiếm như kỳ nam và có thể dễ tìm thấy ở một số vùng núi của nước ta. Do đó, giá thành của trầm loại này cũng không quá đắt đỏ giống kỳ nam.
2.3. Trầm tốc
Trầm tốc có hàm lượng dầu thấp nhất so với kỳ nam và trầm hương. Nó được tìm thấy phần lớn ở vị trí bên ngoài và chạy dọc theo các thớ gỗ.
Mặc dù có giá trị không cao bằng 2 loại trầm trên, nhưng với sản lượng ổn định, giá hợp lý nên trầm tốc hiện được khá nhiều người sử dụng.
Tác dụng của trầm hương
Trầm hương từ ngàn đời nay vẫn được xem là vị thuốc quý chữa trị nhiều bệnh tật. Trước đây chỉ hàng vua quan, quý tộc mới có điều kiện dùng. Đó là nhờ những công dụng sau:
Mùi hương tỏa ra từ trầm hương có tác dụng rất tốt cho hệ thần kinh
1. Tác dụng an thần
Mùi hương tỏa ra từ trầm hương có tác dụng rất tốt cho hệ thần kinh. Khi đốt trầm, hương thơm nhè nhẹ giúp tạo cảm giác khoan khoái, nâng nâng rất dễ chịu. Nó giống một phương pháp giúp giải tỏa căng thẳng sau quãng thời gian làm việc căng thẳng.
Đặc biệt, nếu là người hay bị mất ngủ thì trầm hương chính giải pháp cải thiện giấc ngủ hiệu quả. Theo Đông y, hương trầm có khả năng làm cho tinh thần của người dùng thư giãn hơn.
Mùi hương từ trần còn giúp cho bầu không khí thêm thanh tịnh. Từ đó bạn sẽ từ từ đi vào giấc ngủ dễ dàng hơn. Và nó còn giúp bạn ngủ được sâu vào ngon, ít bị giật mình thức giấc bất chợt.
2. Tác dụng giảm đau
Trầm hương đã được nhiều nghiên cứu chứng minh có khả năng sản sinh ra các chất chống lại chứng viêm khớp. Chúng sẽ giúp hạn chế các tổn thương liên quan đến mô sụn.
Từ đó làm giảm đi đáng kể các triệu chứng đau nhức xương khớp do thời tiết thay đổi hoặc do một số bệnh lý khác.
3. Tăng khả năng hoạt động cho hệ tiêu hóa
Trầm hương hay tinh dầu của nó có tác dụng rất tốt trong việc kích thích sự hoạt hoạt của hệ tiêu hóa. Thường xuyên sử dụng trầm sẽ có thể tăng cường các chức năng giải độc cho cơ thể. Đồng thời, làm giảm triệu chứng buồn nôn hay kích ruột.
Mặt khác, các hoạt chất có trong trầm còn giúp cơ thể đào thải đi một lượng nước dư thừa. Do đó, bạn sẽ đi tiểu nhiều hơn. Hệ cơ của hệ bài tiết và tiêu hóa nhờ vậy mà có được sự co giãn tốt. Hoạt động tiêu hóa cũng từ đó có sự cải thiện tích cực.
Đặc biệt một số thành phần trong tinh dầu trầm còn hỗ trợ tốt cho người mắc các chứng bệnh liên quan đến đại tràng. Ví dụ như viêm đại tràng co thắt, viêm đại tràng mãn tính, chứng bệnh Crohn,..
4. Làm giảm các ảnh hưởng của tiền mãn kinh ở nữ giới
Đối với phụ nữ đã và sắp bước sang giai đoạn tiền mãn kinh, cơ thể sẽ có nhiều thay đổi. Chẳng hạn như kinh nguyệt không đều, suy giảm ham muốn sinh lý, nhan sắc không còn tươi trẻ như trước.
Đó là bởi hàm lượng hormone trong cơ thể của chị em không ổn định. Và chính các biến đổi thất thường của lượng hormone sẽ làm ảnh hưởng rất lớn tới đời sống sinh hoạt.
Trầm hương hay những chất trong trầm có thể giúp cân bằng lượng hormone. Cụ thể, các hoạt chất có trong trầm sẽ điều chỉnh quá trình sản sinh estrogen.
Điều này không chỉ có tác dụng làm giảm đi các triệu chứng của tiền mãn kinh mà còn nhiều hơn thế. Đó là việc làm giảm đi nguy cơ hình thành các khối u hoặc các nang.
5. Phòng ngừa ung thư hiệu quả
Vào năm 2012, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy hợp chất AKBA có trong trầm hương. Và cũng trong nghiên cứu này họ cũng chứng được sự liên hệ của AKBA với quá trình điều trị một số căn bệnh ung thư.
Bên cạnh đó, từ lâu nay trầm hương vẫn được đánh giá cao về khả năng giúp cơ thể tăng cường các chức năng miễn dịch. Nhờ vậy, cơ thể sẽ có sức kháng cự lại với bệnh tật tốt hơn, ngay cả bệnh ung thư.
6. Làm giảm các triệu chứng cảm cúm
Trầm hương có các thành phần hỗ trợ đắc lực trong việc giảm đi những triệu chứng cảm cúm thông thường. Khả năng diệt khuẩn cao giúp tiêu diệt đi các loại virus gây cảm cúm. Đường hô hấp cũng được vệ sinh tốt hơn.
Vì vậy, nếu đang bị hen suyễn, bạn hãy dùng các sản phẩm từ trầm hương. Ví dụ như tinh dầu trầm chẳng hạn.
7. Giúp xua đuổi côn trùng, thanh lọc không khí
Tác dụng trầm hương không chỉ có nhiều tác dụng tốt với sức khỏe mà còn thanh lọc không khí hiệu quả. Mùi hương từ trầm có khả năng diệt khuẩn do đó bầu không khí nhà bạn sẽ được thanh lọc hiệu quả. Các vi khuẩn, nấm mốc dưới tác dụng hương trầm từ đó không còn cơ hội sinh sôi.
Không những vậy, trầm hương còn giúp xua đuổi côn trùng rất tốt. Do đó, nếu đang gặp rắc rối với ruồi, muỗi và các loại côn trùng khác, bạn sử dụng nhang trầm hoặc tinh dầu trầm nhé.
Hướng dẫn cách sử dụng trầm hương
Trầm hương hiện nay vẫn được sử dụng nhiều nhất ở dạng nhang đốt, dạng tinh dầu, và dùng chế tác trang sức. Tuy nhiên, ở mục này trong bài viết hôm nay chúng tôi sẽ chỉ đề cập đến cách dùng với nhang trầm.
Thác khói dùng để đốt trầm giống một tác phẩm nghệ thuật từ gốm sứ với thiết kế vô cùng tinh tế
1. Đốt lên đĩa
Đốt lên đĩa là cách sử dụng trầm hương đơn giản nhất mà nhiều người áp dụng để thanh lọc không khí. Bạn chỉ cần chuẩn bị một chiếc đĩa nhỏ bằng sành sứ, thủy tinh hoặc inox. Lưu ý là đừng dùng đĩa nhựa nhé.
Nếu là người mê trầm thì sẽ có nhiều dụng cụ cầu kỳ hơn một chút. Tuy nhiên, về cơ bản cách đốt trầm vẫn như nhau. Quan trọng bạn phải chọn vị trí đặt đĩa phù hợp sao cho hương trầm lan tỏa đến mọi ngóc ngách trong nhà.
2. Lư xông trầm
Lư xông trầm là dụng cụ chuyên dụng dùng để đốt nhang nụ trầm hương. Sử dụng lư xông rất thuận tiện, hợp vệ sinh. Loại lư này thường làm từ sành sứ, gỗ hoặc đồng. Thiết kế của lư xông nhìn vô cùng bắt mắt giúp tôn lên nét sang trọng, uy nghi cho không gian.
Để sử dụng trầm hương ở dạng đốt lư, bạn chỉ cần đốt nhang trầm sau đó cho vào trong lư rồi đậy nắp lại. Thiết kế dạng nắp đậy rất tiện lợi cho người dùng vì hương không bị lọt ra ngoài nhưng mùi hương vẫn lan tỏa đều.
3. Thác khói
Có thể xem đây là cách chơi cực kỳ tao nhã của những người am hiểu về trầm. Thác khói dùng để đốt trầm giống như một tác phẩm nghệ thuật từ gốm sứ với thiết kế tinh tế, sang trọng và mang đậm nét văn hóa Việt.
Khi đốt trầm hương trong thác trầm làn khói sẽ tỏa ra bên ngoài giống như hình thác chảy. Sự lan tỏa của làn khói theo kiểu độc đáo này giúp bầu không khí nhà bạn lúc nào cũng có cảm giác uy nghi, trầm mặc.
Một số bài thuốc chữa bệnh từ trầm hương
Trong đông y cổ truyền, trầm hương là dược liệu có vị đắng, hơi cay xen lẫn chút vị ngọt, có mùi thơm và tính ấm. Chúng được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc. Và dưới đây là 4 bài thuốc chữa bệnh từ trầm hương mà bạn có thể tham khảo.
Sử dụng hỗn hợp bột trầm hương và bạch đậu khấu pha với nước nóng hàng ngày giúp trị bệnh tiêu hóa
1. Người già hư yếu hen suyễn thở dốc, bệnh nguyên phát nấc không ngớt
Dùng 6-10g mài uống mỗi ngày.
(Thuốc đặc trị gia truyền – Lương y Nguyễn Kiều)
2. Chữa bệnh do xúc động tinh thần, buồn bực không ăn được, khí dồn lên thở gấp
Bài thuốc:
- Trầm hương: 6g;
- Nhân sâm: 6g;
- Ô dược: 6g;
- Hạt cau: 6g.
Cách dùng:
- Tất cả sắc uống.
(Hành giản trân nhu – Hải Thượng Lãn Ông)
3. Chữa bệnh nặng phát nấc, hay nôn ói
Bài thuốc:
- Trầm hương: 4-6g;
- Đậu khấu: 4-6g;
- Hạt tía tô: 4-6g.
Cách dùng:
- Tất cả sắc uống.
(Thuốc đặc trị gia truyền – Lương y Nguyễn Kiều)
Giá của gỗ trầm hương hiện là bao nhiêu?
Giá trầm hương trên thị trường hiện nay phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Chẳng hạn như chủng loại trầm, nguồn gốc của trầm. Tuy nhiên nhìn chung vẫn là khá cao, nếu là loại trầm có phẩm chất cao giá có thể lên đến vài ngàn đô một kg.
Trầm hương tự nhiên hiện sẽ có giá dao động từ 6.000USD/kg đến 6.500USD/kg
1. Giá trầm hương tự nhiên
Trầm hương lấy trong tự nhiên sẽ có giá thành cao hơn rất nhiều so với trầm nhân tạo. Bởi quá trình tìm, khai thác rất khó khăn. Nhất là khi diện tích rừng ngày càng bị thu hẹp trong khi nhu cầu của thị trường ngày càng cao.
Được biết giá trầm hương tự nhiên hiện sẽ có giá dao động từ 6.000USD/kg đến 6.500USD/kg. Còn với tinh dầu trầm giá tầm trên 9.000USD/lít. Trong đó, bạch kỳ thuộc vào nhóm kỳ nam sẽ có giá cao nhất.
Giá thành của trầm không chỉ phụ thuộc vào chủng loại mà còn ở nguồn gốc. Các loại trầm khai thác tại Việt Nam được thị trường thế giới khá ưa chuộng. Các chuyên gia trong nghề cho biết trầm trong nước sẽ có giá hơn trầm của Lào, Campuchia, Indonesia,..
Bên cạnh đó, giá trầm ở nước ta còn chênh lệch theo từng khu vực địa lý. Ví dụ như trầm ở Phú Yên, Nha Trang sẽ có giá hơn với trầm ở các tỉnh thuộc khu vực Tây Nguyên.
2. Giá trầm hương nhân tạo
Bởi giá thành quá cao nên không phải ai cũng có đủ điều kiện để sử dụng trầm tự nhiên. Do đó, nhiều người đang có xu hướng chuyển sang dùng trầm nhân tạo.
Mặc dù các đặc tính không thể so sánh với trầm khai thác ngoài những cánh rừng tự nhiên. Nhưng bù lại giá thành của chúng lại rẻ hơn, việc tìm mua cũng không quá khó khăn.
Giá của trầm nhân tạo hiện dao động quanh mức từ 700USD đến 1.000USD/kg. Đây là mức giá đối với mặt hàng trầm cao cấp. Còn với các loại trầm đại trà khác, có thể rẻ hơn nhiều.
Cách nhận biết trầm hương thật giả
Công dụng của trầm hương với sức khỏe là vô cùng tuyệt vời. Chính vì vậy, nhu cầu sử dụng các sản phẩm từ trầm ngày một tăng cao. Kéo theo đó là hàng trả tràn ngập thị trường. Nếu không phải là dân trong nghề, bạn sẽ rất khó phân biệt giữa trầm thật và trầm giả.
Và việc mua nhầm phải trầm giả nhưng với giá cắt cổ cũng không có gì lạ. Vì vậy, bạn hãy tự trang bị cho mình những kiến thức cơ bản nhất về trầm hương để không bị nhầm lẫn khi mua hàng nhé.
Sau đây là bảng tổng hợp về cách phân biệt trầm hương tự nhiên, trầm hương nhân tạo và trầm hương giả:
| Tiêu chí so sánh | Trầm hương tự nhiên | Trầm hương nhân tạo | Trầm hương giả |
| Nguồn gốc | Khai thác hoàn toàn trong tự nhiên | Lấy từ cây Dó Bầu quá trình tác động của con người | Làm từ các loại gỗ không dầu |
| Màu sắc | Khi cắt đôi ra sẽ thấy có màu đen. Bên ngoài mày màu sắc không đồng đều | Không đậm như trầm hương tự nhiên | Không được tự nhiên vì sử hóa chất nhuộm |
| Mùi hương | Mùi hương nhè nhẹ nhàng, nồng nàn và lưu lại rất lâu | Hương thơm và giữ mùi khá lâu | Lúc mới ngửi rất thơm nhưng càng về sau lại càng khó ngửi |
| Vị | Khi đốt sẽ thấy có vị ngọt | Có vị ngọt khi đốt | Khi đốt lên không thấy có vị ngọt, hơi chua |
| Khói tỏa ra khi đốt | Khói trắng xanh, tụ lại thành 1 đường | Khói trắng xanh, tụ lại thành 1 đường | Khói không xanh, có mùi khét, tỏa ra chứ không tụ lại |
Bảng tổng hợp về cách phân biệt trầm hương tự nhiên, trầm hương nhân tạo và trầm hương giả
Lưu ý khi sử dụng trầm hương
Trầm hương có thể xem như một bài thuốc quý mà tự nhiên ban tặng cho con người. Trong đông y, người ta thường dùng trầm như một nguyên liệu quan trọng để bào chế ra nhiều bài thuốc. Nhưng không vì thế mà bạn có thể tùy tiện sử dụng trầm.
Dù chúng rất quý và tốt nhưng nếu không áp dụng đúng cách, đúng đối tượng sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn. Hãy đặc biệt lưu ý đến liều lượng, loại trầm hương và xem mình có nằm trong đối cần kiêng kỵ không.
Phụ nữ đang trong thời kỳ mang thai và người âm hư hỏa vượng không nên sử dụng trầm hương
1. Liều lượng sử dụng
Thực ra liều lượng sử dụng trầm hương ra sao còn phụ thuộc vào từng tình trạng bệnh lý. Qua các bài thuốc ở mục 4 có thể thấy rằng mỗi ngày lượng trầm cần dùng thường chỉ là từ 4gr cho đến 12gram với người trưởng thành.
Và tốt hơn hết bạn hãy tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi có ý định sử dụng trầm hương cho mục đích chữa bệnh.
2. Đối tượng kiêng kỵ
Trầm hương có thể dùng được cho cả người lớn và trẻ em nhỏ nếu áp dụng đúng liều lượng, phương pháp. Tuy nhiên, sẽ có 2 đối tượng cần đặc biệt kiêng kỵ là phụ nữ đang trong thời kỳ mang thai và người âm hư hỏa vượng.
3. Ưu tiên trầm hương tự nhiên
Để phục vụ cho chữa bệnh hoặc bồi bổ sức khỏe, tốt nhất bạn hãy chọn đúng loại trầm trong tự nhiên. Tác dụng chủ yếu của trầm thường nằm ở phần tinh dầu.
Do đó, để tận dụng tối đa hiệu quả bạn nên sử dụng ở dạng nước mài hoặc tán bột. Không nên cho trầm vào sắc vì dễ làm hao hụt đi lượng dầu vốn có.
Trầm hương là tinh túy của đất trời mà phải mất rất nhiều thời gian và tác động từ tự nhiên mới được tạo thành. Những câu chuyện ly kỳ thì về quá trình khai thác các của phu trầm vẫn luôn khiến chúng ta phải tò mò.
Bên cạnh đó, đây cũng là một trong những bài thuốc quý trong đông y cổ truyền. Với phần tổng hợp thông tin có liên quan đến trầm hương mà bài viết vừa giới thiệu, hy vọng đã giúp bạn hiểu thêm về thứ sản vật được xem như “báu vật của rừng già” này!
