Ngũ vị tử – Chữa ho suyễn, di tinh, liệt dương, tả lỵ mãn tính

Một số tác dụng chữa bệnh của Ngũ vị tử phải kể đến là chữa hen suyễn, ho suyễn, ho lâu, ra mồ hôi, di tinh, liệt dương, thận hư đái trắng đục, cứng xương sống, đau eo lưng…

Trong bài viết này, Cây Thuốc Dân Gian sẽ tiết lộ tới bạn đọc về đặc điểm của Ngũ vị tử và cách sử dụng trong từng trường hợp cụ thể cũng như cách phối hợp với các vị thuốc khác.

Ngũ vị tử là gì?

Ngũ vị tử là cây thân thảo, dạng cây leo có chiều dài khoảng 3m.

Lá hình tròn, chiều dài từ 9 đến 12cm.

Hoa màu vàng, có từ 9 đến 15 cánh.

Quả ngũ vị tử có màu đỏ, đường kính khoảng 3cm và hạt tròn, màu vàng.

Phân bố ngũ vị tử

Ngũ vị tử phân bố chủ yếu ở Trung Quốc.

Tại Việt Nam, ở các vùng rừng núi cao ở Sa Pa, Phong Thổ, Lai Châu, xuất hiện các cây ngũ vị tử bắc như Schisandra chinensis aill và S.grandifolia Hook et Th.

Thu hái & chế biến ngũ vị tử

Người ta thu hái quả ngũ vị tử chín vào mùa thu để sử dụng làm thuốc.

Sau khi thu hái đem bỏ tạp chất và các quả hư hại, sau đó sấy hoặc phơi khô và bảo quản nơi khô thoáng là được.

Thành phần của ngũ vị tử

Ngũ vị tử có thành phần gồm Beta-chamigrene, vitamin E, vitamin C, citral, tinh dầu, schizandrin, sesquiterpene, desoxy schisandrin,…

Vị thuốc ngũ vị tử

Ngũ vị tử có 5 vị ngọt, mặn, đắng, cay và chua trội hơn, tính hơi ấm, vào Thận và Phế (phổi) (theo ghi chép của Trung Dược Học).

Theo y học hiện đại:

• Ngũ vị tử có tác dụng điều trị nhiễm trùng gan.
• Tăng nhãn trường và nhãn lực, đồng thời làm tăng độ nhận biết của xúc giác.
• Nước sắc ngũ vị tử có khả năng tăng lượng dự trữ glucose và glycogen ở gan, đồng thời làm tăng lactic acid trong cơ thể.
• Ngũ vị tử còn giúp tăng cường hoạt động của phosphate và tăng mức độ hấp thu P32 ở vết vị trường.
• Trên thực nghiệm với chuột nhắt, nhận thấy thành phần Schizandrin có khả năng kích thích hệ thần kinh ngoại biên tiếp nhận nicotin và giải phóng choline.
• Tác dụng kích thích một số phần ở hệ thần kinh trung ương.
• Ngũ vị tử giúp kích thích hoạt động hô hấp thông qua tác động đến hệ thần kinh trung ương.
• Có tác dụng điều trị suy nhược, làm giảm các triệu chứng như chóng mặt, đau đầu, hồi hộp và rối loạn giấc ngủ.

Trong đông y:

• Tác dụng an thần, thu liễm phế khí, sáp trường, bổ thận, sinh tân chỉ khát,…
• Công dụng chữa di tinh, thường xuyên khát nước, ra mồ hôi trộm, suy nhược, hen suyễn, mất nước, miệng khô,…

Các bài thuốc từ ngũ vị tử

1. Chữa thận hư đái trắng đục, cứng xương sống, đau eo lưng

Lấy 1 lạng ngũ vị tử sấy khô, tán nhỏ, viên bằng hạt đậu xanh. Mỗi ngày uống 30 viên với giấm.

(Nam dược thần hiệu)

2. Chữa liệt dương

Lấy 1 lạng ngũ vị tử sấy khô, tán nhỏ, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 4g.

(Nam dược thần hiệu)

3. Chữa ho suyễn

Lấy ngũ vị tử và phèn phi lượng bằng nhau, tán bột, mỗi lần lấy 12g cho vào 1 cái phổi lợn, luộc lên, ăn nóng. Mỗi ngày làm một lần thì sẽ giúp tiêu đờm dứt ho hen.

(Nam dược thần hiệu)

4. Người già phổi yếu khi suyễn

Bài thuốc:

• Ngũ vị tử: 6g;
• Sa sâm bắc: 12g;
• Mạch môn: 16g;
• Ngưu tất: 16g.

Cách dùng:

• Tất cả sắc uống.

(Thuốc đặc trị gia truyền – Lương y Nguyễn Kiều)

5. Chữa bệnh nặng nguy cấp, mạch nhỏ yếu, khí dồn lên thở gấp, hơi thở yếu, khô khát

Bài thuốc:

• Ngũ vị tử: 8g;
• Nhân sâm: 8g;
• Mạch môn (bỏ lõi sao): 10g;
• Ngưu tất: 10g;
• Phụ tử chế (gia thêm): 2-4g;
• Thục địa: 10g;
• Đương quy: 10g.

Cách dùng:

• Tất cả sắc uống.
• Nếu chân tay giá lạnh thì thêm 2-4g Phụ tử chế.
• Sau khi mạch đã hoãn và bớt thở gấp thì thêm 10g Thục địa và 10g Đương quy, uống tiếp để bồi bổ khí huyết cho đến hết suyễn thở.

(Thuốc đặc trị gia truyền – Lương y Nguyễn Kiều)

Lưu ý khi dùng ngũ vị tử

Khi sử dụng bài thuốc từ ngũ vị tử, bạn cần chú ý những thông tin quan trọng sau:

• Nhiệt thịnh, mới phát ban và ho trong giai đoạn đầu không nên dùng.
• Bệnh nhân bên ngoài có biểu tà, bên trong có thực nhiệt không nên dùng.
• Người bị viêm khí phế quản mới phát sốt và ho không nên dùng.
• Ngũ vị tử có khả năng co bóp tử cung, vì vậy nên tránh dùng cho phụ nữ mang thai.
• Dược liệu làm tăng tiết dịch vị dạ dày, do đó có thể làm nghiêm trọng các triệu chứng của bệnh viêm loét dạ dày tá tràng.
• Ngũ vị tử có khả năng tương tác với một số loại thuốc như thuốc chống đông máu warfarin, Tacrolimus, thuốc chuyển hóa qua gan,…
• Khi dùng dược liệu này, bạn có thể gặp phải một số tác dụng như đau dạ dày, lười ăn, phát ban da, ợ nóng,…

Ngũ vị tử là dược liệu quý, có khả năng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý trong cơ thể. Tuy nhiên việc áp dụng tùy tiện các bài thuốc từ dược liệu này có thể gây ra một số tác dụng ngoại ý. Vì vậy Cây Thuốc Dân Gian khuyên bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiến hành bất cứ phương pháp nào.