Thuở nhỏ, chúng ta vẫn thấy một loại cây dây leo sống trên tán lá và thân của các loại cây khác như cúc tần, nhãn, xoài,… và thường dùng chúng làm đồ chơi. Đó chính là cây dây tơ hồng, một loại thực vật ký sinh tuy sống đơn giản nhưng có nhiều công dụng tuyệt vời trong y học dân gian.
Vậy tơ hồng là cây gì, có những loại nào và tác dụng trị bệnh ra sao.. chúng ta sẽ cùng tìm hiểu tất tần tật trong bài viết này.
Mục Lục
Dây tơ hồng là gì ?
Tơ hồng là tên chỉ chung loài thực vật có thân dạng sợi nhỏ, giống như các sợi tơ, sống ký sinh quấn trên các cành và lá cây khác. Đối với người dân loại cây này gần như không có lợi ích gì, nhưng hiện nay Y học dân gian đã nghiên cứu và phát hiện ra nhiều tác dụng chữa bệnh tuyệt vời của chúng.
Để hiểu rõ hơn về đặc điểm phân bố, sinh trưởng, chúng ta sẽ tách ý ra và phân tích hai loại tơ hồng chính là dây tơ hồng vàng và dây tơ hồng xanh.
Các loại cây tơ hồng
Dây tơ hồng vàng
- Tên khoa học: Cuscuta chinensis Lamk
- Họ: Bìm bìm
- Chi: Tơ hồng
- Tên gọi khác: Thỏ lô, Thỏ ty, Kim tuyến thảo, Xích võng, Vô căn thảo, Dã hồ ty, Hoàng loạn ty, Thổ huyết ty..
Tơ hồng vàng là loại dây ký sinh hoàn toàn, phải sống nhờ chất dinh dưỡng hoàn toàn vào cây khác, do không có khả năng tự quang hợp.
Thân tơ hồng vàng hình sợi nhỏ, màu vàng, đôi khi nâu nhạt, cuốn trên cành hoặc tán lá cây khác, trên thân có các dễ mút, đâm vào thân cây chủ để hút thức ăn.
Không có lá, do lá đã bị tiêu biến thành các vẩy nhỏ. Gần như không ra hoa, hoa hình trắng nhạt, hình cầu, tụ thành chùm 10-20 bông, gần như không có cuống.
Quả hình bầu, chiều cao hép hơn chiều ngang, rộng khoảng 3mm, nứt từ dưới lên, bên trong có 2-4 hạt hình trứng, dài khoảng 2mm, đỉnh dẹt.
Chúng ta thường bắt gặp tơ hồng vàng mọc ký sinh trên cây cúc tần, nhất là ở các tỉnh miền Bắc. Nhưng gần như không ra hoa, vì vậy phải nhập hạt từ nước ngoài. Ở Trung Quốc, người ta thu hái cả cây vào tháng 8-9, về phơi khô, đập lấy hạt và loại bỏ tạp chất.
Dây tơ hồng xanh
- Tên khoa học: Cassytha filiformis L.
- Họ: Long não
- Tên gọi khác: Vô đằng đằng, Thanh ti đằng, Vô gia đằng, Quá thiên đằng, Phi dương đằng, Vô căn thảo, Vô địa sinh căn…
Là loài thực vật cổ nhiệt đợi, thân dạng sợi nhưng to hơn dây tơ hồng vàng, màu lục sẫm, mọc tréo nhau và dính sát vào cây chủ.
Có lá rất nhỏ hoặc bị tiêu biến thành vẩy. Hoa màu trắng, nhỏ, xếp theo bông dài 1-5cm, không cuống. Quả hạch, hình cầu, được bao bởi ống hoa, khi ống hoa lớn lên hóa nạc và thành quả mọng.
Tơ hồng xanh chủ yếu mọc hoang trên các đồi núi, sống bán ký sinh trên thân cây bụi. Thu hái quanh năm, nhưng chủ yếu là mùa thu và hè. Bằng cách cắt ngắn, mang về rửa sạch, phơi dưới bóng râm, rồi bó lại dùng dần.
Tác dụng của dây tơ hồng
Theo Y học cổ truyền, dây Tơ hồng vàng có tính bình, vị ngọt đắng, không gây độc. Công dụng giúp lương huyết, thanh nhiệt, giải độc, lợi thủy. Thường dùng làm thuốc chữa thổ huyết, tiện huyết, nục huyết, bằng huyết, đới hạ, lâm trọc, vàng da, lỵ tật, rôm sẩy, ung nhọt…
Còn cây Tơ hồng xanh có tính hàn, vị ngọt đắng, vào hai kinh là Can và Thận. Có tác dụng lợi thấp, lương huyết, thanh nhiệt, giải độc. Dùng làm thuốc chữa ho do phế nhiệt (phê nhiệt khái thấu), người gây rộc do can nhiệt (can nhiệt tiêu sấu), mũi chảy máu, tiểu tiện ra máu, lớt loét, ung thũng, hoàn đản…
Dây tơ hồng trị bệnh gì ?
Cùng tham khảo các bài thuốc từ dây tơ hồng và xanh trong hỗ trợ và điều trị bệnh được tham khảo từ tài liệu y học và qua kinh nghiệm dân gian.
Các bài thuốc chữa bệnh từ dây tơ hồng vàng
1. Trị kiết lỵ
Dây tơ hồng vàng toàn thân, gồm cả nụ và hoa, sắc nước cùng vài lát gừng để uống
(theo Thực vật danh thực đồ khảo)
2. Chữa tiểu tiện không thông
Dây tơ hồng vàng từ 1 năm tuổi nấu cùng gốc cây hẹ, lấy nước bôi lên vùng bụng quanh rốn.
(theo sách Tư huệ tiểu biên)
3. Chữa liệt dương, di tinh, tiểu tiện nhỏ giọt, đau nhức lưng gối, phụ nữ bạch đới
Lấy 9-12g dây tơ hồng vàng, sắc với nước, thêm chút đường đỏ và rượu để uống
(theo Chiết Giang dân gian thường dụng thảo dược)
4. Chữa viêm ruột
Sắc 50g tơ hồng vàng với nước, chia ra uống 2 lần trong ngày.
(theo Trung thảo dược tân y liệu pháp)
5. Trị lở đầu ở trẻ nhỏ, phụ nữ mọc mụn mặt
Sắc nước dây dây tơ hồng vàng để rửa mặt mỗi ngày.
(theo Tử mẫu bí lục)
6. Trị đau mắt sưng đỏ
Dã lát tơ hồng vàng tươi, chắt lấy nước cốt nhỏ từng giọt vào mắt bị đau sưng.
(theo Thánh huệ phương)
7. Chữa bệnh bạch biến
Ngâm rượu tơ hồng vàng 25%, lấy ra thấm vào bông để bôi vào vùng da bị lang trắng 2-3 lần mỗi ngày.
Theo cách cứ 10 người thử, có 5 người có biến chuyển rõ ràng, 3 trường hợp có cải thiện và 2 trường hợp không hiệu quả. Bệnh càng lâu hiệu quả càng thấp, phải bôi trên một tháng với công hiệu.
(theo Trung dược đại từ điển)
8. Trị hen suyễn
Lấy 30g tơ hồng vàng và 30g táo chua mang sao vàng hạ thổ, dùng sắc nước uống trong ngày.
(theo Kinh nghiệm dân gian)
9. Bài thuốc riêng cho chứng liệt dương
Lấy 12g hạt tơ hồng, 20g lộc giác giao, 12g thục địa, 12g bá tử nhân, 12g phá cố chỉ và 12g phục linh. Tất cả tán bột, viên hoàng, uống 20-30g mỗi ngày, một liệu trình dài 15 ngày.
10. Bài thuốc riêng cho chứng di tinh, tiểu đêm
Lấy 7g hạt tơ hồng, 6g kim anh tử, 4g phúc bồn tử và 400ml nước. Sắc cho tới khi còn 1/4, bỏ bã, chia nước thuốc uống 2-3 lần trong ngày. Mỗi liệu trình kéo dài 10 ngày.
11. Bài thuốc để chữa khí hư do thận hư
Lấy 8g hạt tơ hồng, 12g hoài sơn, 12g thục địa, 8g sơn thù, 8g phục linh, 8g đan bì, 8g trạch tả, 8g phụ tử chế, 8g tang phiêu tiêu, 8g kiếm thực và 4g nhục quế. Tất cả sắc uống trong ngày.
12. Trị thận hư không tàng tinh, di tinh
Lấy 8g hạt tơ hồng, 12g cao ban long, 12g thục địa, 8g đỗ trọng, 8g hoài sơn, 8g đương quy, 8g kỷ tử, 8g phụ tử chế, 6g sơn thù và 4g nhục quế. Tất cả tán bột, viên hoàn, mỗi ngày uống 10-20g hoặc sắc với nước uống.
13. Bài thuốc dành riêng cho chứng đau lưng mỏi gối do thận suy yếu
Lấy 12g hạt tơ hồng, 20g củ mài, 20g cẩu tích, 16g tỳ giải, 16g cốt toái bổ, 16 đỗ trọng, 12g rễ cỏ xước, 12g rễ gối hạc và 12g dây đau xương. Tất cả sắc uống trong ngày, mỗi liệu trình 10 ngày.
14. Bài thuốc bổ, giúp cố tinh
Lấy 8g hạt tơ hồng, 8g khởi tử, 4g phúc bồn tử, 1g ngũ vị tử và 1g xa tiền tử. Tất cả tán nhỏ, viên hoàn bằng hạt ngô cùng mật ong. Mỗi ngày lấy ra 4g uống, liệu trình đầu 10 ngày, sau đó nghỉ 5-7 ngày rồi mới liệu trình tiếp theo.
15. Chữa đái đục
Lấy 20-30g cây tơ hồng và 20g mạch môn, sắc uống.
Các bài thuốc trị bệnh từ cây tơ hồng xanh
16. Trị vàng da ở trẻ nhỏ
Dùng từ 15-30g tơ hồng xanh nấu canh với đậu phụ, ăn với cơm mỗi ngày.
(theo Tuyền Châu bản thảo)
17. Trẻ bị suy dinh dưỡng, tinh thần uể oải, nóng lòng bàn tay và chân
Cho 60g tơ hồng xanh vào ấm, đổ ngập nước rồi sắc cho còn 1/2 bát, chia ra uống 2 lần trong ngày.
(Phúc Kiến dân gian thảo dược)
18. Trị kiết lỵ
Lấy 30g tơ hồng xanh sắc nước uống.
(theo Phúc Kiến trung thảo dược)
19. Chữa tiểu tiện nhỏ giọt, lẫn máu trong nước tiểu
Lấy 15-30g tơ hồng xanh sắc nước, thêm chút đường đen, chia ra uống trong ngày.
(Tuyền Châu bản thảo)
20. Chữa chảy máu cam
Chuẩn bị nguyên liệu gồm 15-30g tơ hồng xanh, 50g thịt lợn nạc, thêm chút rượu và nước mỗi thứ một nửa, rồi hầm lên ăn.
(Mân Nam dân gian thảo dược)
21. Trị sỏi bàng quang, viêm thận
Lấy 30-60g tơ hồng xanh và 20g mộc thông sắc uống.
(Trồng hái và sử dụng cây thuốc)
22. Chữa âm nang sưng to
Lấy 20-30g tơ hồng xanh luộc cùng một quả trứng vịt vỏ xanh, bóc lấy trứng ăn, phần nước uống hết.
(Mân Nam dân gian thảo dược)
23. Trị xuất tinh sớm, mộng tinh, di tinh
Dùng 60g tơ hồng xanh, 150g xương sống lớn đực và 100ml rượu gạo tốt, ninh chín để ăn.
(Phúc Kiến dân gian thảo dược)
24. Trị bỏng lửa
Nghiền tơ hồng xanh thành bột mịn, mang trộn cùng dầu vừng, rồi bôi lên chỗ bỏng.
(Phúc Kiến trung thảo dược)
25. Trị chàm, ghẻ, lở loét, mụn nhọt
Lấy cây tơ hồng xanh nấu nước rửa vào vùng bị mụn nhọt, lở loét, chàm, ghẻ mỗi ngày.
(Quảng Tây trung thảo dược)
Trên đây là toàn bộ thông tin về công dụng của dây tơ hồng, cũng như giải đáp thắc mắc dây tơ hồng chữa bệnh gì. Hy vọng bài viết bổ ích với bạn đọc và lưu ý không tùy tiện áp dụng theo nếu chưa hỏi ý kiến thấy thuốc, bởi vì liệu lượng thảo dược phụ thuộc vào cơ địa và mức độ bệnh ở mỗi người.
