Cát căn trong Đông y được biết đến là vị thuốc quý, hình thành nên nhiều bài thuốc quan trọng. Khi nắm bắt cách thức sử dụng hợp lý, bạn sẽ hưởng lợi ích quan trọng đối với sức khỏe.
Mục Lục
Cát căn là gì?
- Tên khoa học: Pueraria thomsonii Benth.
- Họ: Cánh bướm/Đậu (danh pháp khoa học: Fabaceae).
- Tên gọi khác: Cam cát căn, phấn cát, bạch cát, củ sắn dây.
Cây cát căn dùng làm dược liệu
Cát căn là cây dạng dây leo, thân và cành hơi có lông. Lá mọc so le, dạng kép, có 3 lá chét.
Phiến là mang hình trứng, dài 7-15cm, rộng 5-12cm. Lá chét ở giữa kích thước lớn hơn so với 2 lá còn lại, lá kèm hình mác nhọn.
Hoa cát căn màu xanh tím hoặc xanh lơ, mọc thành chùm dài 14-30cm. Quả dạng đầu, dàng chừng 8cm.
Giữa các hạt vỏ thắt lại, ngoài vỏ được bao phủ bởi lớp lông màu vàng nâu. Cây ra hoa vào tháng 9-10 và quả sai ở tháng 11-12.
Rễ phình to, vỏ ngoài màu trắng đục, bên trong màu vàng, dạng bột.
Cát căn dùng làm dược liệu bao gồm hoa (gọi là cát hoa). Trong đó, bộ phận sử dụng phổ biến hơn cả phải kể đến rễ củ.
Thông thường, tháng 11 hàng năm là thời điểm thu hoặc rễ củ. Sau khi lấy về, củ cát căn được rửa sạch lớp đất cám bám ngoài vỏ. Cắt khúc, thái lát, đem phơi, sấy khô hay mài lấy bột bảo quản dùng dần.
Có thể bào chế thành nhiều dạng khác nhau để bảo quản dùng dần. Chẳng hạn như khúc củ, miếng vuông, làm bột…
Rễ củ cát căn được sử dụng phổ biến trong các bài thuốc quan trọng
Cát căn mọc ở đâu?
Cát căn được trồng ở nhiều địa phương trên cả nước.
Tác dụng của cát căn
Cát căn có tính bình, không độc, vị ngọt, cay, nước cốt rễ khi dùng sống có tính hàn. Tác dụng tuyên độc, tán nhiệt, sinh tân dịch, giải co giật, giải độc rượu, chỉ khát… Chủ trị các chứng tiêu chảy, vai cứng, gáy đau, sỏi thận thời kỳ đầu…
Theo nghiên cứu y học hiện đại, cát căn có khả năng làm tăng lưu lượng máu ở động mạch vành. Cũng như não người bị xơ vữa động mạch. Ngăn chặn sự tiến triển của huyết áp cao. Chống co thắt cơ, tiêu viêm.
Cát căn chữa bệnh gì?
Cát căn là dược liệu góp mặt ở nhiều bài thuốc khác nhau. Nâng cao chức năng, chăm sóc, bảo vệ sức khỏe. Do đó, bạn hãy lựa chọn cho mình cách thức thực hiện phù hợp theo hướng dẫn sau đây.
1, Chữa chứng cổ cứng, miệng khát, không đổ mồ hôi
Bài thuốc:
- Cát căn: 12g
- Ma hoàng: 9g
- Sinh khương (cắt lát): 9g
- Thược dược: 6g
- Cam thảo: 6g
- Quế chi (bỏ vỏ): 6g
- Đại táo: 12 quả
Cách dùng:
- Sắc nguyên liệu cùng với 1 lít nước, lấy cô đọng còn 300ml.
- Chia 3 lần uống hết trong ngày.
2, Chữa viêm ruột, viêm dạ dày
Bài thuốc:
- Cát căn: 20g
- Cam thảo: 20g
- Hoàng liên: 20g
- Hoàng cầm: 20g
Cách dùng:
- Chế thành cao, làm hoàn, độ nặng chừng 0.6g.
- Ngày dùng 3 lần, mỗi lần 3-4 viên.
3, Chữa sởi mọc không đều ở trẻ em
Bài thuốc:
- Cát căn: 10g
- Ngưu bàng tử: 10g
- Thăng ma: 10g
- Cam thảo: 10g
Cách dùng:
Đem sắc nguyên liệu lấy nước uống ngày 1 thang đến khi khỏi.
4, Giảm đau, hạ sốt
Bài thuốc:
- Cát căn: 10g
- Bạch chỉ: 10g
- Địa liền: 10g
Cách dùng:
- Chế nguyên liệu thành viên.
- Lượng mỗi viên gồm 0.12g cát căn, 0.1 bạch chỉ và 0.03g địa liền.
- Ngày dùng 2-3 lần, mỗi lần 2-3 viên.
5, Trị chứng nhiệt khát lâu ngày ở trẻ nhỏ
Bạn lấy 20g cát căn đem sắc nước cho trẻ uống.
6, Trị nhức vùng thắt lưng
Nhai cát căn sống, nuốt lấy nước cho đến khi thấy bệnh tình thuyên giảm.
Áp dùng liều lượng cát căn theo từng bài thuốc cụ thể
7, Trị thời khí kèm nhức đầu, sốt cao
Cát căn thu hoạch về, rửa sạch đất cát, giã nát lấy chén nước cốt lớn.
Thêm 1 chén đậu xị vào, sắc lấy còn độ 6 phân.
Tiếp theo, vớt bỏ bã để chia thành nhiều lần uống, chờ ra mồ hôi ra là được.
8, Trị chứng cảm mạo, đau mắt, khó ngủ, chân tay mỏi yếu
Bài thuốc:
- Cát căn: 8g
- Thạch cao: 8g
- Hoàng liên: 4g
- Thược dược: 4g
- Khương hoạt: 8g
- Bạch chỉ: 4g
- Sài hồ: 4g
- Sinh khương: 3 lát
- Đại táo: 2 quả
Cách dùng:
Sắc tất cả lấy nước thuốc uống hết trong ngày.
9, Trị chứng thương hàn do các bệnh thiên hành thời khí
Bài thuốc:
- Cát căn: 60g
- Đậu xị: 1 thăng
- Gừng: Vài lát
Cách dùng:
- Cho nguyên liệu vào sắc cùng 2 tô nước lạnh.
- Lấy nước uống hàng ngày.
10, Trị chứng tổn thương gân ra máu
Giã cát căn tươi lấy nước uống, phần bã đắp tại vị trí đau nhức.
11, Trị chứng máu mũi chảy không cầm
Ép cát căn sống, lấy nước uống 3 lần/ngày.
12, Chữa chứng nôn khan kéo dài nôn mửa ra máu không cầm
Giã nát cát căn sống, lấy một bát nước uống sẽ khỏi.
13, Trị viêm ruột cấp tính
Bài thuốc:
- Cát căn: 12g
- Hoàng cầm: 12g
- Hoàng liên: 4g
Cách dùng:
Sắc 1 thang thuốc uống trong ngày.
14, Trị sốt mới khởi phát khiến người bực dọc, nóng nảy
Bài thuốc:
- Cát căn: 12g
- Sinh thạch cao: 20g
- Tri mẫu: 8g
- Cam thảo: 8g
Cách dùng:
Sắc nguyên liệu lấy nước uống.
15, Trị viêm tủy xám, chứng gáy lưng co quắp ở trẻ nhỏ
Bài thuốc:
- Cát căn: 8g
- Thạch cao: 8g
- Hoàng cầm: 4g
- Kim ngân hoa: 4g
- Bạch lượng: 4g
- Cam thảo: 2g
- Hoàng liên: 3g
- Toàn yết: 2 con
Cách dùng:
Đem sắc tất cả lấy nước uống.
16, Trị chứng sốt cao, nôn mửa ở trẻ nhỏ
Dùng 80g bột cát căn, sắc lấy 2 chén nước cốt rồi trộn đều.
Đem chưng cách thủy, ăn giống như cháo.
17, Trị chứng sốt ở phụ nữ đang mang thai
Sắc cát căn lấy 2 thăng nước, chia uống ngày 3 lần.
Cát căn có thể dùng để sắc nước, uống nước cốt trực tiếp hoặc ăn sống
18, Trị chứng táo nóng khát
Từ 160g bột cát căn, bạn tẩm cám gạo trong nửa thăng.
Để qua 1 đêm rồi vớt ra nồi, cho tiếp nước khác vào, khuấy đều rồi nấu chín.
Trộn cùng bột cát căn còn lại rồi ăn trực tiếp.
19, Chữa sởi mới khởi phát hoặc chưa mọc hết
Bài thuốc:
- Cát căn: 12g
- Ngưu bàng tử: 12g
- Kinh giới: 12g
- Uất kim: 8g
- Cát cánh: 8g
- Liên kiều: 16g
- Thuyền thoái: 4g
- Cam thảo: 4g
Cách dùng:
Sắc toàn bộ lấy nước uống.
20, Đề phòng nhiệt bệnh do gió độc
Bài thuốc:
- Cát căn: 10g
- Thăng sinh địa: 5g
- Thăng hương kỷ: 5g
Cách dùng:
- Tán toàn bộ nguyên liệu thành bột mịn.
- Khi dùng uống cùng nước cơm.
- Thời điểm sau bữa ăn, ngày 3 lần.
- Nếu đã mắc bệnh, liều dùng mỗi ngày 5 lần.
21, Trị chứng tiểu đường
Bài thuốc:
- Cát căn: 20g
- Mạch môn: 16g
- Sa sâm: 12g
- Thạch hộc: 12g
- Khổ qua: 12g
- Đơn bì: 12g
- Thỏ ty tử: 12g
- Ngũ vị tử: 8g
- Cam thảo: 3g
Cách dùng:
Sắc nguyên liệu lấy nước uống.
22, Chữa chứng đổ mồ hôi nhiều khiến da ngứa ngáy
Bài thuốc:
- Cát căn: 5g
- Thiên hoa phấn: 5g
- Hoạt thạch: 20g
Cách dùng:
- Trộn đều dược liệu dạng bột.
- Rắc bột thuốc lên vị trí da cần chữa trị.
23, Chữa chứng tăng huyết áp làm vùng cổ đau cứng
Cách 1:
Sắc 20g cát căn lấy nước uống.
Cách 2:
Bài thuốc:
- Cát căn: 100g
- Câu đằng: 100g
Cách dùng:
- Thái phiến dược liệu, phơi khô, tán vụn rồi bảo quản ở trong lọ kín.
- Mỗi lần dùng lấy 30g bọc vào túi vải, hãm nước sôi khoảng 30 phút.
- Dùng uống thay trà.
24, Điều trị chứng khát ở người bị bệnh tim mạch
Bài thuốc:
- Cát căn: 20g
- Đan sâm: 180g
- Bạch linh: 90g
- Cam thảo: 60g
Cách dùng:
- Sấy khô toàn bộ nguyên liệu, tán vụn, bảo quản ở lọ kín dùng dần.
- Mỗi lần hãm 40g cùng nước sôi, để qua 20 phút.
- Dùng uống thay trà.
Uống nước sắc cát căn kết hợp các dược liệu khác thay trà
25, Chữa chứng khát nước, phiền táo
Bài thuốc:
- Cát canh: 120g
- Gạo tẻ: 15g
Cách dùng:
- Ngâm gạo tẻ cùng nước, để qua 1 đêm.
- Hôm sau bỏ bớt nước, trộn đều cùng cát căn đã tán bột mịn.
- Đem nấu cháo ăn ngày 2 lần.
26, Chữa cảm nắng, đau đầu, khát nước, nóng ruột
Bài thuốc:
- Cát căn: 20
- Đậu ván (sao): 12g
Cách dùng:
- Giã dập nguyên liệu.
- Đem sắc lấy nước uống hàng ngày.
27, Chữa chứng ngộ độc thức ăn mức độ nhẹ
Bài thuốc:
- Cát căn: 12g
- Ngó sen tươi: 12g
Cách dùng:
- Giã nát nguyên liệu, cho thêm nước vào.
- Vắt lấy khoảng 500ml nước cốt.
- Chia uống 3-5 lần/ngày.
28, Trị say rượu không tỉnh
Sắc cát căn sống để uống, đến khi tiểu ra ngoài được là khỏi.
29, Trị ngộ độc rượu
Bài thuốc:
- Cát căn: 30g
- Hoạt thạch: 30g
- Bột cam thảo: 15g
- Hoàng liên: 4g
Cách dùng:
- Tán thành bột các vị dược liệu.
- Trộn lẫn với nước, hoàn thành viên.
- Mỗi lần dùng 3g uống cùng nước mát.
30, Chữa ngộ độc và giải độc do uống thuốc quá liều
Dùng cát căn sắc lấy nước uống.
Cách dùng cát căn
Cát căn sau khi thu hoạch về, có thể chế biến thành nhiều cách thức khác nhau.
1, Khúc củ
Rửa sạch và cạo bỏ lớp vỏ bên ngoài, cắt thành từng đoạn ngắn. Xếp vào vại, thêm nước muối đặc, ngâm nửa ngày.
Bỏ đi nước đầu tiên, tiếp tục pha nước muối để ngâm cát căn trong 7 ngày rồi vớt ra. Đem ngâm 3-4 giờ dưới sông, phơi khoảng 2-3 ngày.
Dược liệu bỏ vào hòm, xông cùng lưu hoàng qua 2 ngày đem giúp mềm ra, tạo độ trong, giữ lại màu trắng bột. Phơi khô hoàn toàn, bảo quản cát căn dùng dần.
Ngoài ra, bạn cũng có thể bóc đi lớp vỏ ngoài. Cắt khúc cát căn từ 8-15cm, xông với lưu hoàng 3 lần. Phơi dược liệu vào ban ngày, tối đến sấy khô hoàn toàn.
2, Miếng vuông
Gọt bỏ đi vỏ ngoài cát căn, cắt thành khối vuông, kích thước cạnh 1.5-3cm. Đem xông cùng lưu hoàng, sấy khô là dùng được.
3, Chế bột cát căn
Rửa sạch cát căn, cạo bỏ lớp vỏ, xay giã cả củ cát căn, lọc lấy nước cốt. Thêm vào nước lạnh, dùng khăn mỏng lọc xác, bụi bẩn và tạp chất.
Tiến hành lọc trong 1 tháng, đến khi khuấy nước thấy không còn đục. Đổ bột ra miếng vải, phơi khô thành bột.
Cát căn dược liệu dễ bị mối mọt, ẩm mốc. Do đó cần được bảo quản ở nơi thoáng mát.
Tùy theo từng trường hợp cụ thể, cát căn có thể dùng ở dạng ép nước tươi, sắc nước uống hoặc ăn sống. Mỗi ngày dùng 4-40g ở dạng thuốc sắc.
Trong cuộc sống thường ngày, cát căn còn được coi như thứ giải nhiệt hữu hiệu. Vào mùa hè, người ta thường hòa với nước uống giải khát, nấu chè…
Lưu ý về đối tượng sử dụng cát căn
Tác dụng phụ của cát căn
Cát căn không phù hợp dùng cho người âm hư hỏa vượng, thương thực hạ hư. Cùng với đó là phụ nữ mang thai bị lạnh, có dấu hiệu động thai. Người tay chân lạnh, tiêu hóa kém bụng chướng đầy…
Khi pha bột uống cần sử dụng nước sôi để phòng tránh đau bụng, tiêu chảy.
Cát căn mua ở đâu Hà Nội và TP.HCM?
Để đảm bảo mua được cát căn chất lượng đúng chuẩn. Bạn hãy tìm kiếm cho mình địa chỉ cung cấp uy tín trước nhiều lựa chọn trên thị trường hiện nay.
Một trong những điểm đến mà bạn có thể tin tưởng phải kể đến caythuoc.org. Không chỉ cam kết về xuất xứ dược liệu minh bạch. Đơn vị còn áp dụng hình thức giao hàng linh hoạt. Tư vấn về cách thức sử dụng hiệu quả.
Hình ảnh cát căn
Tác dụng chữa bệnh của cát căn đã được nhiều người ghi nhận. Dù vậy, muốn đạt giá trị lợi ích như ý, bạn cần tham khảo chuyên gia trước khi sử dụng.
